Lockdown leidt tot meer stress en ongezondere leefstijl

Dat blijkt uit een peiling van onderzoeksbureau Ipsos, in samenwerking met de Volkskrant, onder ongeveer duizend Nederlanders. Op de vraag hoe hun gedrag de afgelopen twee weken anders is ten opzichte van de periode voor de coronacrisis, zegt 13 procent vaker te bewegen en te sporten, en 18 procent gezonder te eten. Maar daar staat tegenover dat 38 procent zegt juist minder te bewegen of sporten. Van de ondervraagden ervaart 35 procent meer stress, met name jongeren (40 procent). Een grote meerderheid zegt wat gezond eten betreft niets te hebben veranderd (73 procent).

Veel mensen blijven vasthouden aan hun gewoonten van voor de crisis. Dat is niet vreemd, zeggen deskundigen: gedrag veranderen is erg moeilijk. Daarbij speelt je leefomgeving een belangrijke rol; de plek waar nu juist veel mensen in vastzitten. Met name stress zorgt voor veel problemen. Het heeft een negatieve invloed op je gezondheid en verkleint de kansen op gedragsverandering. Hoe langer de crisis aanhoudt, hoe scherper de contrasten tussen verschillende groepen in de samenleving kunnen worden wat gezondheid betreft.

Kloof

‘Er bestaat ook buiten crisistijd een kloof tussen mensen die erin slagen om gezond te leven en zij die dat niet kunnen’, zegt Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid aan de Vrije Universiteit Amsterdam. ‘Er zijn mensen die over het algemeen kennis, vaardigheden, geld en tijd ontberen om gezond te leven en goed te eten. Door stress en lange werktijden komen ze er vaak niet aan toe om dingen te plannen op de lange termijn.’ De coronacrisis zal deze kloof alleen maar meer verdiepen, denkt hij.

Ook wanneer mensen weten wat gezond en ongezond is, lukt het door andere problemen alsnog niet om hun eetgedrag aan te passen, vertelt Jessica Kiefte, hoogleraar publieke gezondheid aan de Universiteit Leiden. ‘Denk hierbij aan geldgebrek of psychische problemen, zoals stress. Dat verhindert ze om de vaardigheden te ontwikkelen voor een gezondere levensstijl. Zij hebben vooral baat bij omgevingsverandering. Ongeveer de helft van de mensen is niet in staat om zonder externe hulp de levensstijl te veranderen.’

Door stress raken mensen tijdens een crisis als deze bovendien in de overlevingsmodus, zegt Kiefte. ‘Ze zijn dan minder gevoelig voor prikkels van honger of verzadiging. De bijkomende stress tijdens een crisis als deze kan ook zorgen voor een toename van alcoholgebruik en roken. Aan de andere kant zijn mensen ook geneigd te stoppen met roken. Het coronavirus tast de longen aan, dat boezemt angst in.’ Ongeveer 10 procent van de ondervraagden zei meer te drinken, slechts 5 procent meer te roken (tegenover 36 procent ‘weet niet’).

Apathie

Seidell benadrukt eveneens de negatieve gevolgen van stress. ‘Geldzorgen en stress op werk kunnen, zeker in combinatie met hamsteren, zorgen voor bijvoorbeeld snackgedrag.’ Daarnaast is er ook een effect op lichaamsbeweging, zegt de hoogleraar. ‘Stress kan leiden tot apathie. Daarnaast moet je bedenken dat nu veel faciliteiten wegvallen, zoals sportclubs en gymzalen. En niet iedereen komt even makkelijk de deur uit.’

De omgeving speelt hierbij een belangrijke rol, zegt Kiefte. ‘Een van de grootste barrières bij lichaamsbeweging is tijd. Maar die moet je wel hebben: een alleenstaande moeder met drie kinderen is allang blij als ze even stilzitten, die gaat dan niet sporten. En je moet ook de straat op durven. In sommige buurten voelen mensen zich niet veilig en kwetsbare mensen zijn om gezondheidsredenen angstig door het virus.’

Hoewel er nu weinig gedragsverandering plaatsvindt, kunnen we wel lessen trekken uit de coronacrisis, zegt Kiefte. ‘Mensen met levensstijlziekten, zoals diabetes en overgewicht, zijn veel kwetsbaarder tijdens een epidemie.’ Seidell noemt deze aandoeningen ‘de sluipende epidemie van de afgelopen veertig jaar.’ Bij vorige epidemieën bleken deze mensen ook kwetsbaarder. ‘Toen is er geen verandering opgetreden, ook niet in overheidsbeleid. Maar deze situatie is extreem, dus wie weet.’